Trong thực tiễn, cá nhân hoặc tổ chức đôi khi buộc phải gây thiệt hại cho người khác để ngăn chặn nguy cơ thực tế. Pháp luật dân sự Việt Nam công nhận hành vi này là tình thế cấp thiết – một trong những căn cứ loại trừ trách nhiệm dân sự.Tuy nhiên, nếu hành vi vượt quá yêu cầu cần thiết, người gây thiệt hại không chỉ phải bồi thường phần vượt quá, mà còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự khi gây hậu quả nghiêm trọng.
Tình thế cấp thiết là gì?
Theo Điều 423 Bộ luật Dân sự 2015, tình thế cấp thiết là:
“Hành vi của người gây thiệt hại nhằm tránh một nguy cơ thực tế đang đe dọa trực tiếp đến lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của mình hoặc của người khác, mà không còn cách nào khác, buộc phải gây ra thiệt hại nhỏ hơn so với thiệt hại cần ngăn ngừa.”
=> Đây là một căn cứ loại trừ trách nhiệm dân sự, tức người thực hiện hành vi gây thiệt hại có thể không phải bồi thường nếu đáp ứng đủ điều kiện.
Đồng thời, Điều 171 Bộ luật Dân sự 2015 cũng quy định:
– Chủ sở hữu tài sản không được cản trở người khác sử dụng hoặc gây thiệt hại tài sản đó để ngăn chặn một thiệt hại lớn hơn trong tình thế cấp thiết;
– Thiệt hại xảy ra trong tình thế cấp thiết không bị coi là xâm phạm quyền sở hữu.
Quy định về bồi thường thiệt hại khi vượt quá yêu cầu của tình thế cấp thiết
Điều 595 Bộ luật Dân sự 2015 quy định:
Khoản 1: Nếu thiệt hại xảy ra do vượt quá yêu cầu của tình thế cấp thiết, thì người gây thiệt hại phải bồi thường phần vượt quá cho người bị thiệt hại.
– Trong tình thế cấp thiết, một người được pháp luật cho phép gây ra thiệt hại nếu thiệt hại đó là cần thiết và nhỏ hơn thiệt hại cần ngăn chặn.
– Tuy nhiên, nếu hành vi của người đó vượt quá mức cần thiết (ví dụ: thay vì phá một cánh cửa để cứu người thì lại phá toàn bộ ngôi nhà), thì phần thiệt hại vượt quá mức cần thiết sẽ không được miễn trừ.
– Người đó phải bồi thường thiệt hại trong phạm vi vượt quá, còn phần thiệt hại cần thiết để ngăn chặn nguy cơ vẫn được miễn trừ theo quy định về tình thế cấp thiết.
Tóm lại: Người trực tiếp hành động sẽ chỉ phải bồi thường phần vượt quá yêu cầu, chứ không bồi thường toàn bộ thiệt hại.
Khoản 2: Nếu một người gây ra tình thế cấp thiết (nhưng không trực tiếp gây thiệt hại), thì người đó phải bồi thường toàn bộ thiệt hại phát sinh từ tình thế này.
– Đây là trường hợp khác với người trực tiếp thực hiện hành vi.
– Người này là nguyên nhân dẫn đến tình thế cấp thiết, tức là hành vi của họ đã tạo ra nguy cơ hoặc rủi ro ban đầu, buộc người khác phải hành động để ngăn chặn hậu quả.
– Dù họ không trực tiếp gây thiệt hại, nhưng hành vi ban đầu của họ là nguyên nhân sâu xa dẫn đến thiệt hại.
– Do đó, họ phải bồi thường toàn bộ thiệt hại mà người khác gây ra để xử lý tình thế đó.
Tóm lại: Người gây ra tình thế cấp thiết có trách nhiệm bồi thường toàn bộ thiệt hại phát sinh, bao gồm cả những thiệt hại do người khác gây ra trong nỗ lực ngăn chặn nguy cơ.
=> Ví dụ:
Tình huống: A để quên bếp gas đang bật, gây rò rỉ khí gas và có nguy cơ cháy nổ. B – hàng xóm – phát hiện ra, phá cửa nhà A để khóa gas và mở thông khí, giúp ngăn vụ nổ có thể ảnh hưởng cả khu phố.
=> Trách nhiệm phát sinh:
A là người gây ra tình thế cấp thiết ban đầu, nên phải bồi thường toàn bộ thiệt hại cho người bị ảnh hưởng bởi tình thế do mình tạo ra – kể cả thiệt hại do người B gây ra.
Nếu B chỉ phá cửa cần thiết và ngăn chặn được nguy cơ, thì không phải bồi thường do hành vi hợp lý trong tình thế cấp thiết.
Nếu B phá toàn bộ nội thất dù không cần thiết, thì phải bồi thường phần vượt quá yêu cầu.
Trách nhiệm hình sự khi vượt quá tình thế cấp thiết
Theo Điều 23 Bộ luật Hình sự 2015, hành vi trong tình thế cấp thiết không phải là tội phạm.
Tuy nhiên:
Nếu thiệt hại gây ra rõ ràng vượt quá yêu cầu của tình thế cấp thiết, thì người gây thiệt hại có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
Trường hợp áp dụng:
+ Gây thiệt hại nghiêm trọng;
+ Không có sự cân nhắc hợp lý giữa lợi ích được bảo vệ và thiệt hại gây ra;
+ Có thể cấu thành tội danh như: hủy hoại tài sản, vô ý gây thương tích hoặc thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản.
Các trường hợp KHÔNG phải bồi thường?
Người gây thiệt hại trong tình thế cấp thiết không phải bồi thường nếu đáp ứng đủ các điều kiện sau:
– Có nguy cơ thực tế và trực tiếp (ví dụ: cháy nổ, sập nhà, tai nạn…);
– Không còn cách nào khác để ngăn chặn thiệt hại;
– Thiệt hại gây ra nhỏ hơn thiệt hại cần ngăn ngừa.
Ví dụ:
Phá cửa nhà hàng xóm để cứu người trong đám cháy. Dù gây thiệt hại tài sản, thiệt hại nhỏ hơn hậu quả có thể xảy ra. Trong trường hợp này, người thực hiện không phải bồi thường.
Các trường hợp PHẢI bồi thường?
Nếu hành vi vượt quá mức cần thiết trong tình thế cấp thiết, người gây thiệt hại phải bồi thường phần vượt quá.
Ví dụ: Thấy cháy nhỏ ở sân nhà hàng xóm, một người đập vỡ toàn bộ cửa kính tầng 1 thay vì dùng vòi nước dập lửa. Hành vi này vượt quá yêu cầu cần thiết, nên phải bồi thường phần thiệt hại không hợp lý.
Như vậy:
Tình thế cấp thiết được miễn trách nhiệm dân sự nếu thiệt hại gây ra là cần thiết, hợp lý. Trường hợp vượt quá yêu cầu, người gây thiệt hại chỉ phải bồi thường phần thiệt hại vượt mức.
Tư vấn – Hỗ trợ pháp lý
Bạn cần phân tích chi tiết tình huống cụ thể hoặc xác định mức độ bồi thường?
-> Liên hệ ngay Luật Hà Châu – Hotline: 096 432 1234
Bồi thường thiệt hại khi vượt quá yêu cầu của tình thế cấp thiết
Trong thực tiễn, cá nhân hoặc tổ chức đôi khi buộc phải gây thiệt hại cho người khác để ngăn chặn nguy cơ thực tế. Pháp luật dân sự Việt Nam công nhận hành vi này là tình thế cấp thiết – một trong những căn cứ loại trừ trách nhiệm dân sự. Tuy nhiên, nếu hành vi vượt quá yêu cầu cần thiết, người gây thiệt hại không chỉ phải bồi thường phần vượt quá, mà còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự khi gây hậu quả nghiêm trọng.
Tình thế cấp thiết là gì?
Theo Điều 423 Bộ luật Dân sự 2015, tình thế cấp thiết là:
=> Đây là một căn cứ loại trừ trách nhiệm dân sự, tức người thực hiện hành vi gây thiệt hại có thể không phải bồi thường nếu đáp ứng đủ điều kiện.
Đồng thời, Điều 171 Bộ luật Dân sự 2015 cũng quy định:
– Chủ sở hữu tài sản không được cản trở người khác sử dụng hoặc gây thiệt hại tài sản đó để ngăn chặn một thiệt hại lớn hơn trong tình thế cấp thiết;
– Thiệt hại xảy ra trong tình thế cấp thiết không bị coi là xâm phạm quyền sở hữu.
Quy định về bồi thường thiệt hại khi vượt quá yêu cầu của tình thế cấp thiết
Điều 595 Bộ luật Dân sự 2015 quy định:
Khoản 1: Nếu thiệt hại xảy ra do vượt quá yêu cầu của tình thế cấp thiết, thì người gây thiệt hại phải bồi thường phần vượt quá cho người bị thiệt hại.
– Trong tình thế cấp thiết, một người được pháp luật cho phép gây ra thiệt hại nếu thiệt hại đó là cần thiết và nhỏ hơn thiệt hại cần ngăn chặn.
– Tuy nhiên, nếu hành vi của người đó vượt quá mức cần thiết (ví dụ: thay vì phá một cánh cửa để cứu người thì lại phá toàn bộ ngôi nhà), thì phần thiệt hại vượt quá mức cần thiết sẽ không được miễn trừ.
– Người đó phải bồi thường thiệt hại trong phạm vi vượt quá, còn phần thiệt hại cần thiết để ngăn chặn nguy cơ vẫn được miễn trừ theo quy định về tình thế cấp thiết.
Tóm lại: Người trực tiếp hành động sẽ chỉ phải bồi thường phần vượt quá yêu cầu, chứ không bồi thường toàn bộ thiệt hại.
Khoản 2: Nếu một người gây ra tình thế cấp thiết (nhưng không trực tiếp gây thiệt hại), thì người đó phải bồi thường toàn bộ thiệt hại phát sinh từ tình thế này.
– Đây là trường hợp khác với người trực tiếp thực hiện hành vi.
– Người này là nguyên nhân dẫn đến tình thế cấp thiết, tức là hành vi của họ đã tạo ra nguy cơ hoặc rủi ro ban đầu, buộc người khác phải hành động để ngăn chặn hậu quả.
– Dù họ không trực tiếp gây thiệt hại, nhưng hành vi ban đầu của họ là nguyên nhân sâu xa dẫn đến thiệt hại.
– Do đó, họ phải bồi thường toàn bộ thiệt hại mà người khác gây ra để xử lý tình thế đó.
Tóm lại: Người gây ra tình thế cấp thiết có trách nhiệm bồi thường toàn bộ thiệt hại phát sinh, bao gồm cả những thiệt hại do người khác gây ra trong nỗ lực ngăn chặn nguy cơ.
=> Ví dụ:
Tình huống:
A để quên bếp gas đang bật, gây rò rỉ khí gas và có nguy cơ cháy nổ. B – hàng xóm – phát hiện ra, phá cửa nhà A để khóa gas và mở thông khí, giúp ngăn vụ nổ có thể ảnh hưởng cả khu phố.
=> Trách nhiệm phát sinh:
A là người gây ra tình thế cấp thiết ban đầu, nên phải bồi thường toàn bộ thiệt hại cho người bị ảnh hưởng bởi tình thế do mình tạo ra – kể cả thiệt hại do người B gây ra.
Nếu B chỉ phá cửa cần thiết và ngăn chặn được nguy cơ, thì không phải bồi thường do hành vi hợp lý trong tình thế cấp thiết.
Nếu B phá toàn bộ nội thất dù không cần thiết, thì phải bồi thường phần vượt quá yêu cầu.
Trách nhiệm hình sự khi vượt quá tình thế cấp thiết
Theo Điều 23 Bộ luật Hình sự 2015, hành vi trong tình thế cấp thiết không phải là tội phạm.
Tuy nhiên:
Nếu thiệt hại gây ra rõ ràng vượt quá yêu cầu của tình thế cấp thiết, thì người gây thiệt hại có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
Trường hợp áp dụng:
+ Gây thiệt hại nghiêm trọng;
+ Không có sự cân nhắc hợp lý giữa lợi ích được bảo vệ và thiệt hại gây ra;
+ Có thể cấu thành tội danh như: hủy hoại tài sản, vô ý gây thương tích hoặc thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản.
Các trường hợp KHÔNG phải bồi thường?
Người gây thiệt hại trong tình thế cấp thiết không phải bồi thường nếu đáp ứng đủ các điều kiện sau:
– Có nguy cơ thực tế và trực tiếp (ví dụ: cháy nổ, sập nhà, tai nạn…);
– Không còn cách nào khác để ngăn chặn thiệt hại;
– Thiệt hại gây ra nhỏ hơn thiệt hại cần ngăn ngừa.
Ví dụ:
Phá cửa nhà hàng xóm để cứu người trong đám cháy. Dù gây thiệt hại tài sản, thiệt hại nhỏ hơn hậu quả có thể xảy ra. Trong trường hợp này, người thực hiện không phải bồi thường.
Các trường hợp PHẢI bồi thường?
Nếu hành vi vượt quá mức cần thiết trong tình thế cấp thiết, người gây thiệt hại phải bồi thường phần vượt quá.
Ví dụ: Thấy cháy nhỏ ở sân nhà hàng xóm, một người đập vỡ toàn bộ cửa kính tầng 1 thay vì dùng vòi nước dập lửa. Hành vi này vượt quá yêu cầu cần thiết, nên phải bồi thường phần thiệt hại không hợp lý.
Như vậy:
Tình thế cấp thiết được miễn trách nhiệm dân sự nếu thiệt hại gây ra là cần thiết, hợp lý. Trường hợp vượt quá yêu cầu, người gây thiệt hại chỉ phải bồi thường phần thiệt hại vượt mức.
Tư vấn – Hỗ trợ pháp lý
Bạn cần phân tích chi tiết tình huống cụ thể hoặc xác định mức độ bồi thường?
-> Liên hệ ngay Luật Hà Châu – Hotline: 096 432 1234
Xem thêm: Trách nhiệm bồi thường do người dưới 18 tuổi gây thiệt hại
Thông tin liên hệ
Quý khách hàng cần hỗ trợ vui lòng liên hệ cho chúng tôi theo cách thức sau:
Nếu quý khách hàng đang gặp phải những vướng mắc pháp lý, hãy liên hệ với chúng tôi
Hotline: 096 432 1234
CÔNG TY LUẬT HÀ CHÂU
✅ Trụ sở chính: Số 02H Vũ Quang, phường Thành Sen, tỉnh Hà Tĩnh
✅ Chi nhánh Quảng Trị: Số 169 Lý Nam Đế, phường Đồng Hới, tỉnh Quảng Trị
✅ Chi nhánh Nghệ An: Số 88 Phạm Đình Toái, phường Vinh Phú, tỉnh Nghệ An.
🌐 Website: https://luathachau.vn/ | https://luatsuquangbinh.vn/ | https://luatsuquangtri.net
✅ Tiktok: / luathachau4
TikTok: https://www.tiktok.com/@luathachau4
Fanpage chính: Luật Hà Châu – Luật Sư Tư Vấn Pháp Luật Trực Tuyến
Fanpage chi nhánh Nghệ An: Luật Hà Châu – Luật sư Nghệ An
Fanpage chi nhánh Quảng Bình & Quảng Trị: Luật Hà Châu – Luật sư Quảng Bình & Quảng Trị
#luatdoanhnghiep #tuvanphaply #luathachau #LuatsuQuangTri #luatsuNgheAn #LuatsuHaTinh #luatsuQuangBinh
Bài viết gần đây
Quy định mới tính tiền sử dụng đất khi cấp Giấy chứng nhận 2025
Tháng mười một 10, 2025Chia Tài Sản Hôn Nhân Ở Nghệ An: Điều Bạn Nên Biết
Tháng mười một 10, 2025Hướng dẫn kê khai thuế cho Hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh doanh thu dưới 100 triệu
Tháng mười một 10, 2025Quy định về giảm tiền sử dụng đất mới nhất từ ngày 6/11/2025
Tháng mười một 10, 2025Thủ tục điều chỉnh Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư (IRC) mới nhất 2025
Tháng mười một 7, 2025